İÇEDÖNÜK (INTROVERT) OLMAK – "SAKİNLER DE KAZANIR" / Kitap Yorumu

Bir gün internette rastgele gezerken introvert (içedönük) kavramıyla karşılaştım. Susan Cain Ted videosunda içe dönüklük hakkında aklımdakilerden farklı şeylerden bahsediyordu. Küçük bir araştırma yapınca aslında içe dönüklüğün bana ne kadar uyduğunu fark ettim. Daha fazlasını öğrenmek için Susan Cain’in Sakinler de Kazanır kitabını okumaya başladım.

Kalabalık ortamlarda çok yoruluyor ve enerjinizin düştüğünü mü düşünüyorsunuz? Enerjinizi yükseltmek için yalnız kalıp kendinizle zaman geçirme ihtiyacı mı duyuyorsunuz? Havadan sudan konuşmaktansa daha derin sohbetler etmeyi mi tercih ediyorsunuz? O zaman içe dönük özellikleri taşıyan biri olabilirsiniz. Ve Sakinler de Kazanır kitabı içe dönüklüğü anlamanıza yardımcı olabilir.

Bu yazımda bu kitaptan yola çıkarak introvert (içe dönük) ve extrovert (dışa dönük) kavramlarını, içe dönüklüğün ne olup ne olmadığını, düzeltilmesi gereken bir kusur olup olmadığını, içe dönüklerin hayatlarını kolaylaştırmaları için neler yapabileceklerini anlatmaya çalışacağım. Eğer içe dönük olduğunuzu düşünüyorsanız, içe dönüklüğü merak ediyorsanız ya da çevrenizde içe dönük insanlar varsa bu kitaptan ve yazıdan yararlanabilirsiniz.

İçe dönük (introvert) - dışa dönük (extrovert) ve ambivert farkları

İçe dönüklük ve dışa dönüklük kişilik teorilerinin merkezinde olan özelliklerdendir. 20. Yüzyıl başlarında Carl Gustav Jung sayesinde popülerleşmiş kavramlardır. Kitapta bu kavramlar ile ilgili farklı farklı deneyler ve bilimsel çalışmalara değinilmiş, bu sayede içe dönüklüğün daha iyi anlaşılması sağlanmış.

Peki içedönük ile dışadönük arasındaki temel fark nedir?

İçe dönük, enerjisini kendi kendine geçirdiği zamanlardan alırken, dışa dönük enerjisini başka insanlarla geçirdiği zamanlardan alıyor. Ya da başka bir deyişle; içe dönükler, başka insanlarla vakit geçirirken enerjileri düşüyor, dışa dönükler yalnız vakit geçirirlerken enerjileri düşüyor. Bu yüzden; bir içe dönük çok kalabalık ortamlarda bulunduğu zaman bir süre sonra yalnız kalma ihtiyacı hissediyor. Çünkü yüksek duyarlı olan içe dönük kalabalıkta çok fazla uyarılıyor bu da onu dönüklüklere kıyasla daha fazla yoruyor. Düşük duyarlı olan dışa dönükse yalnız olduğunda daha fala uyarılma ve sosyalleşme ihtiyacı hissediyor.

Yani içe dönük ve dışa dönük arasındaki temel fark enerjilerini hangi durumlardan aldıkları diyebiliriz.

Tabi şunu da vurgulamam gerekir: kimse tamamen içe dönük ve ya dışa dönük değildir. Kimisi içe dönüklüğe daha olmasına rağmen bazı durumlarda dışa dönük özellikleri gösterebilir ya da tam tersi olabilir. İki kavrama da aynı uzaklıkta bulunan kişiler ise ambivert olarak tanımlanıyor.

İçe dönüklük nedir? Ne değildir?

Kitabın her bölümünde içe dönüklüğün ne olduğu, büyük bir potansiyel taşıdığı, küçümsenmemesi gerektiği, göz ardı edilmemesi gerektiğini anlatmış Susan Cain. İçe dönüklerin genel olarak kişilik özelliklerini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz, ama bütün içe dönüklerin bu özelliklerden hepsine sahip olduğu düşünülmesin. Aynı şekilde hiçbir dışa dönük bu özelliklere sahip değildir de diyemeyiz çünkü, zaten kimsenin tamamen içe dönük/dışa dönük olamayacağını biliyoruz.

Tipik bir içe dönüğün özellikleri;

• Sakindir.
• Kitaplardan ve okumaktan hoşlanır.
• Yakın dostları dışında insanlara uzak durur.
• Planlıdır.
• Ani dürtülerle hareket etmekten kaçınır.
• Heyecan verici olaylardan pek hoşlanmaz, olaylar üzerinde ciddiyetle durur ve düzenli bir yaşamdan hoşlanır.
• Hislerini çok sıkı kontrol altında tutar.
• Güvenilirdir, ahlak değerlerine önem verir.
• Konuşmaktan zi­yade dinler, konuşmadan önce düşünür ve yazarak kendisini daha iyi ifade ettiğine inanır.
• Havadan sudan konuşmak istemez.
• Yüksek duyarlıdır.
• Telefonda konuşmaktan hoşlanmaz.
• İyi gözlemcidir.
• Dikkatlidir.
• Kendisini sıklıkla yaratıcı ya da sezgileri güçlü olarak tarif eder.
• Canlı rüyalar görür ve genellikle ertesi gün rüyalarını anımsayabilir.
• Yalnız olma ihtiyacı duyar.

Peki içe dönüklük ne değildir? Yanlış anlaşılan ve içe dönüklükle karıştırılan bazı özellikler var. Örneğin;

• İçe dönüklük asosyallik ya da antisosyallik demek değildir. İçe dönüklerin sosyal becerileri olabilir. Parti ve toplantılardan hoşlanabilirler ama bir süre sonra evde olma­yı arzu ederler.
• İçe dönük; insanlardan kaçan kişinin eş anlamlı­sı değildir.
• İçe dönüklük utangaçlık veya çekingenlik demek değildir. Utangaçlık top­lumsal kınanma veya aşağılanma korkusuyken, içe dönüklük aşırı uyarıcı olmayan ortamlara yönelik bir tercihtir.
• İçe dönük olmak konuşmayı sevmemek değildir. İçe dönükler, havadan sudan konuşmayı sevmez ama ilgisini çeken ve üzerine düşünmekten hoşlandığı konularda konuşmaktan zevk alır.

Tabi ki bazı içe dönükler aynı zamanda utangaç olabilir veya asosyal olabilirler. Ama bu her içe dönüğün böyle olduğunu göstermez. Utangaçlık veya asosyallik içe dönüklükten bağımsız başka kişilik özellikleridir.

Dışa dönüklüğü yüceltmek, içe dönüklüğü aşağılamak

Sakinler de Kazanır kitabı genel olarak Amerikan toplumu üzerine çıkarımlarda bulunuyor. Yine de bizim toplumumuzla paralellik gösterdiği söylenebilir. Artık günümüzde Amerika kadar olmasa da bizim toplumumuzda da dışa dönüklüğe daha iyi bir kişilik özelliğiymiş gibi bakılıyor. Sanki herkes her zaman sosyal olmak, konuşkan ve girişken olmak zorundaymış gibi davranılıyor.

Susan Cain bu durumun eskiden böyle olmadığını, 1920’lerden sonra kişisel gelişim rehberle­rinin odaklarını içsel erdemlerden dışsal cazibeye çevirdiğini vurguluyor. Bu değişimle; vatandaşlık, vazife, iyilik, onur, itibar, ahlak, görgü kuralları, dürüstlük gibi kavramlar yerini edinmesi daha fazla hüner gerektiren niteliklere bırakmış: çekici, büyüleyici, nefes kesici, alımlı, coşkulu, baskın, güçlü, enerjik.

Yine aynı tarihlerde ortaya atılan aşağılık kompleksi kavramı, uzmanların “Her çocuğa sağlıklı bir kişilik” sloganlarıyla “uyumsuz kişiliğe” sahip sıradan çocukların kişiliklerini geliştirmek amacıyla rehberlik yapmaları, ebeveynlerin sessizliğin kabul edi­lemez, girişkenliğin ideal ol­duğu düşünceleri, 1960’larda “uyum sağlayamamaktan kaynaklanan anksiyete için” satılan sakinleştirici ilaçlar yazarın bu konudaki örneklerinden bir kaçıydı. 

Kişilik ve mizaç değiştirilebilir mi?

Az önce de bahsettiğim gibi zaman içinde dışa dönüklük yüceltilmiş, sakin olmanın yanlış olduğu düşünülmüş, hatta kişilik sorunuymuş gibi görülerek değiştirilmeye çalışılmış. Bunlar gerçekten değişebilen şeyler midir? Bizi içe dönük ya da dışa dönük yapan nedir? Bu doğuştan gelen bir şey mi? Yoksa sonradan kazanılan bir şey mi? Bunun için öncelikle mizaç ve kişilik arasındaki farkı öğrenmek gerekir:

Mizaç; bebeklik ve erken çocukluk döneminde gözlem­lenebilir olan doğuştan gelen biyolojik temelli davranışsal ve duygusal kalıplara atıfta bulunur; kişilik, kültürel etki ve kişi­sel deneyim bu karışıma atıldığında ortaya çıkan karmaşık ter­tiptir.

Kitapta yazdığına göre; yapılan çalışmalar, içe dönüklük ve dışa dönüklüğün yaklaşık %40-50 oranında kalıtsal olduğunu öne sürüyor. Yani içe dönük-dışa dönük özelliklerimizin neredeyse yarısı mizacımızda var.

Örnek verilen bir diğer çalışma ise (Schwartz’ın çalışması) kişiliklerimi­zi esnetebileceğimizi, ama sadece belli bir yere kadar mümkün olduğunu, mizacın hayatımızı büyük oranda etkilediğini söylüyor.

Durumculuk (Situationism) ise insanlar hakkındaki genellemelerimizin aldatıcı olduğunu öne sürüyor. Çekirdek bir benlik olmadığını, yalnız­ca X, Y, Z durumlarının çeşitli benlikleri olduğunu söylüyor.

Little ise değişmez özellik­lerle serbest olanların bir arada bulunduğuna inanıyor. Serbest Özellik Teorisi’ne göre, belli kişilik özellikleriyle doğar ve kül­türel olarak donatılırız ancak kişiliğimizi “kilit kişisel projeler”e hizmet etmek üzere canlandırabiliriz.

“Diğer bir deyişle, içe dönükler önemsedikleri işler, sevdikle­ri insanlar ya da büyük değer atfettikleri herhangi bir şey uğru­na dışa dönükmüş gibi davranabilir.”

İçe dönükler için ipuçları

• İçedönüklerin ve dışadönüklerin farklı şekilde sosyal olduklarını unutmayın.
• Sevdiklerinizin sosyalleşme ve kendinizin yalnız kalma ge­reksinimlerine saygı gösterin.
• Boş zamanınızı, yapmanız gerektiğini düşündüğünüz şekil­de değil, sevdiğiniz şekilde değerlendirin.
• Serbest özellik teorisi’nin söylediği gibi bazı zamanlarda olduğumuz kişinin dışına çıkmamız ve dışa dönükmüş gibi davranmamız gerekebilir, ama geri kalan zamanlarda kendiniz olun.
• Gündelik yaşamda olabildiğince çok “onarıcı niş” yaratın. (“Onarıcı niş” Profesör Little’ın ortaya attığı ve gerçek benliğinize geri dön­mek istediğinizde gittiğiniz fiziksel yada zamansal olabilen bir yer için kullandığı bir terimdir.)
• Sevdiğiniz ve önemsediğiniz işleri yapmak için doğal güçlerinizi (sebat, konsantrasyon, sezgi ve duyarlılık) kulla­nın. Çatışmaları çözün, yaratıcı olun, derin düşünün.
• Eğer dünyaya katkı sunmanızı gerektiren işler topluluk önün­de konuşmayı, çevre edinmeyi ya da sizi rahatsız eden başka faaliyetleri gerektiriyorsa da yapın. Ancak bunla­rın zor olduğunu kabul edin, kolaylaştırmak için ihtiyaç duydu­ğunuz eğitimi alın ve işi bitirdiğinizde kendinizi ödüllendirin.
• Kim olursanız olun, görüntünün gerçeklik olmadığını aklı­nızdan çıkarmayın. Bazı insanlar dışa dönük gibi davranır ama bu çaba onlara enerji, özerklik ve hatta fiziksel sağlığa mal olur. Diğerleri mesafeli veya düşüncelerini kendine saklayan kişiler gibi görünebilir ama iç dünyaları zengindir. 

Kitap için yorumum: İçe dönüklük ile ilgili çok fazla şey öğrenmemi sağladı. Ancak kitap kendi içinde çok fazla tekrara düşmüştü. Tek bir paragrafla anlatılabilecek şeyler sayfalarca aynı şeyler yazılarak anlatılmış. Konu sıralaması da beni rahatsız etti çok daha anlaşılır ve düzenli bir şekilde düzenlenebilirdi. Yine de bu kitaptan çok şey öğrendim. Özellikle içe dönük olduğunu düşünenler, ya da çevresinde içe dönük insanlar bulunanlar okumalı.

İçe dönük yakınlarına benim tavsiyem (kendi yakınlarım da bu gruba dahil); lütfen içe dönüklerin yalnız kalma ihtiyaçlarına saygı gösterin. Yalnız kalmak istemeleri sizi sevmemelerinden ya da sizinle vakit geçirmekten keyif almadıklarından değil; sadece enerjilerini depolamak için yalnız kalmaya ihtiyaçları var.

Sen zaten kitabı özetlemişsin, ben okumayım hiç diyenleriniz olursa; en azından Susan Cain’in Ted videosunu izleyebilirsiniz veya websitesini inceleyebilirsiniz.

Sevgiler,

Bujo of Books…